На дварэ было хмурна, і неяк незаўважна падкрадалася ноч. Здзіўлена паглядалі на распранутыя, азяблыя дрэвы цікаўныя вокны дамоў. 3 дрэў ужо падала лістота і цяпер ляжала жаўтаватым дываном па зямлі, мякка спружыніла пад нагамі.
Алепа Канстанцінаўна паклала ў таз бялізну, пайшла ў дом і нечакана ўбачыла паштальонку. Тая, пэўна, нядаўна выйшла пабавіць з жанчынамі час, але на дварэ нікога не было, і яна адзінока сядзела на лаўцы.
— Штосьці цябе не бачна, суседка? — спытала паштальёнка.
— На рабоце закруцілася,— стараючыся не паказаць, што ёй непрыемная гэтая сустрэча, адказала Алена Канстанцінаўна.
— Усё хачу цябе спытаць,— сказала паштальёнка.— Ахрэм твой вярнуўся? Нешта ж не відаць яго. Мо перадумаў, злыдзень?
— Я яго не клікала,— азвалася Алена Канстанцінаўна. З’явілася жаданне абразіць Ахрэма.— Мо сядзеў са сваімі бадзягамі, а потым адбіў тэлеграму…
— Відаць, не без гэтага. Даверу да мужыкоў ніякага…
Алена Канстанцінаўна зачыніла аа сабой дзверы, паставіла на падлогу таз з бялізнай, стомлена абаперлася аб сцяну. Кватэра здалася чужой, халоднай і незнаёмай, нібы яна памылілася адрасам.
Позірк яе запыніўся на сумачцы, якая ляжала на туалетным століку. Алена Канстанцінаўна адкрыла яе, дастала тэлеграму, яшчэ раз прабегла вачыма па літарах. Потым пайшла на кухню. Доўга, амаль раўнадушна, глядзела ў акно. Потым узяла запалкі. З трывожнай асалодай яна глядаела, як разгараецца агеньчык і ў рукамыйнік падаюць чорныя пялёсткі.
Спаліўшы тэлеграму, яна адчула не тое каб палёгку, а нейкую затоеную глыбокую зласлівасць, быццам абразіла Ахрэма.
«Вось і ўсё,— горка ўсміхнулася яна.— Як нічога і не было…»
Удалечыню беглі доўгім жураўліным клінам агні, выхоплівалі з ночы гмахі дамоў, судны, што стаялі на рэйдзе, партовыя краны. Вуліца пачыналася ад вяршыні сопкі, і, мабыць, таму ў Алены Канстанцінаўны з’явілася адчуванне, што яна ўзнялася ў высокае неба і адтуль глядзіць і не пазнае свой горад, у якім шмат чаго давялося перажыць.
Горад заўсёды абуджаў супярэчлівыя пачуцці. Яна радавалася, калі над ім уставала сонца, сумавала, калі ён ляжаў стомлены і маўклівы, быццам яго прыціснулі цяжкія шэрыя хмары. Але горад стаў для Алены Канстанцінаўны і бязлітасным суддзёй. Амаль кожная вулачка, кожны куток напаміналі пра мінулае. Старая партовая прахадная, дзе яна ўпершыню ўбачыла Ахрэма, а зусім непадалёку ад яе клуб маракоў, дзе некалі спяваў Валянцін…
Міма праносіліся машыны, а Алена Канстанцінаўна стаяла на абочыне дарогі і чакала, пакуль да яе з цемры выплыве зялёны агеньчык. Як на тое ліха, таксі ўсе былі з пасажырамі. Толькі адна машына, вадзіцель якой, пэўна, меўся падзарабіць, збочыла к тратуару.
— Куды табе? — высунуўшыся з машыны, спытаў шафёр.
— У Дом культуры маракоў…
— Не па дарозе…
Машына, нібы застаялы конь, ірванулася з месца, і праз імгненне яе праглынула начная цемра.
«Няма для мяне ніякага блакітнага агеньчыку,— ўспомніўшы чорныя пялёсткі тэлеграмы, падумала Алена Канстанцінаўна.— Той агеньчык ужо даўно пагас…»
Тое, што яна спазняецца на канцэрт — Алена Канстанцінаўна ўжо даўно марыла ўбачыць на сцэне сваю дачку,— здалося нядобрай прыкметай. Як і сустрэча з паштальёнкай. Ёй яскрава прыгадалася, як многа гадоў таму назад — Ахрэм быў у моры — нейкі мічман прынёс ёй увечары запіску ад Валянціна і запрашальны білет у клуб маракоў. Яна тады доўга вагалася: ісці ці не — сэрца не пагаджалася. але душа, змарнаваная доўгім чаканнем, расчынілася насустрач невядомаму — і Алена Канстанцінаўна пайшла ў клуб. На вуліцы, ля калонкі, яна сустрэла суседку з пустымі вёдрамі, а потым яшчэ і спазнілася…
«Так хутка і ў бога пачнеш верыць,— страсянулася Алена Канстанцінаўна.— Але вер ты ў яго ці не, а той вечар і тую ноч з памяці не выкрасліш…»
Яна нават забылася, што стаіць на тратуары з паднятай рукой, і спалохалася, калі пранізліва віскнула тармазамі таксі. Шафёр, малады яшчэ хлопец, адчыніў дзверцы.
Назваўшы адрас, Алена Канстанцінаўна села ў машыну.
— А мне не пашанцавала,— паскардзіўся шафёр.— Таксама збіраўся ў клуб, ды захварэў напарнік. А план — нават і для нашага брата-таксіста план… Прыходзіцца другую змену запар баранку круціць.
Ён зірнуў на Алену Канстанцінаўну, прабегся вачыма па прычосцы, па твары, фігуры. Ягоныя вусны кранула ўсмешка.
«Пэўна, ён падумаў, што я сабралася на танцы»,— успыхнула Алена Канстанцінаўна і, каб адвесці ягоную здагадку, занадта таропка растлумачыла:
— Дачка запрасіла на канцэрт. Яна ў мяне спявачка.
— Часам не Забалотная Вольга?
— Так, Забалотная…— кіўнула галавой Алена Канстанцінаўна і адчула, як трывогай сціснула грудзі.
— Ведаю,— сказаў хлопец.— Я яе часта дадому падвозіў. Найбольш з нейкім Ігнатам. Той нічога сабе, не скнара. Так што, маці, жыві і радуйся...
Жыві і радуйся. Гэтыя словы незнаёмага хлопца сагрэлі душу. Цяпер Алена Канстанцінаўна падумала, што ўсё ж такі не зразумела Вольгу. А мо проста, як і для кожнай маці, яна так і засталася для яе маленькай безабароннай дзяўчынкай, якую так лёгка пакрыўдзіць.
Калі нарэшце таксі спынілася, да пачатку канцэрта заставалася ўсяго пятнаццаць хвілін. У холе вірапаў мітуслівы натоўп.
Алена Канстанцінаўна зняла паліто і заняла чэргу ў гардэроб. Позірк яе адразу выхапіў з узбуджанага натоўпу высокага хлопца, які глядзеў проста на яе. Яна адразу заўважыла, што ў яго амаль дзявочыя вейкі: доўгія і пушыстыя.
Чарга рухалася марудна. Як заўсёды, нехта спрабаваў прабіцца да гардэроба першым, людзі пачыналі нервавацца, і гэта трохі сапсавала Алене Канстанцінаўне настрой.
— Прабачце, вы не Вользіна маці? — пачула яна густы, але ломкі голас.
Перад Аленай Канстанцінаўнай стаяў той самы светлавалосы хлопец.
Адразу ўкалола здагадка: гэта і ёсць Ігнат.
— Не памыліліся,— адгукнулася яна.
— Вось і добра,— як малы, узрадаваўся хлопец.— А я ўсе вочы праглядзеў. Хваляваўся, што не пазнаю вас. Зараз я аднясу наверх ваша паліто.— Ігнат, не чакаючы згоды, схапіў яе паліто і шпарка пабег па лесвіцы.
Штосьці адразу падкупіла ў гэтым хлопцы. Можа, тое, што ён, не ведаючы яе ў твар, знайшоў у натоўпе, а можа, тая непасрэднасць, з якой Ігнат падышоў да яе і ўзяў паліто — цяжка было адразу адгадаць. Ды яна і не спрабавала гэтага зрабіць. Проста яе крануў клопат чужога незнаёмага чалавека.
Ігнат вярнуўся хутка. Гледзячы на Алену Канстанцінаўну зеленаватымі вачамі, засмяяўся:
— А мне за пільнасць падзяку вынеслі. Вось як на флоце бывае…
Лепей бы ён не гаварыў «на флоце»… Хоць Алена Канстанцінаўна і ведала, што Ігнат займаецца ў мараходным вучылішчы, яна раптам зноў адчула сябе адзінокай. Перавядуць куды-небудзь яго, забярэ Вольгу, і заставайся адна дажываць свой век.
— Трэба спяшацца ў залу, а то можам спазніцца,— напомніла Алена Канстанцінаўна.
Ігнат, мабыць, не зразумеў перамены ў настроі, бо недаўменна паглядзеў на яе, але нічога не сказаў. Ён моўчкі правёў Алену Канстанцінаўну ў першыя рады, жэстам прапанаваў вольнае крэсла, сам сеў побач. Адчувалася, што Ігнат не саромеецца на людзях. Ён адносіўся да Алены Канстанцінаўны з падкрэсленай увагай, але не быў скаваны нейкімі ўмоўнасцямі, якія так часта перашкаджаюць пры знаёмстве.
— Я дык вельмі хвалююся,— нахіліўшыся да Алены Канстанцінаўны, прашаптаў Ігнат.— Нікоді не чуў, як яна спявае…
Гэтае «яна» прагучала не фамільярна, а пяшчотна, як ціхая музыка. Алена Канстанцінаўна адчула, што таксама хвалюецца. I калі ў вялізнай зале пачала гаснуць над галавой крыштальная люстра, яна заплюшчыла вочы.
Канцэрт ужо даўно скончыўся, а Вольга ўсё яшчэ не прыходзіла. Прыхінуўшыся да падаконніка, Алена Канстанцінаўна стаяла побач з Ігнатам. 3 нейкага часу яе стала пепакоіць ягоная прысутнасць. Яна ўглядалася ў Ігнатаў засяроджаны твар і ўсё больш пераконвалася, што дзесьці ўжо бачыла гэтага хлопца. Запытаць Алена Канстанцінаўна саромелася. Урэшце, калі б Ігнат помніў яе, сказаў бы сам.
— А вы на практыцы ўжо былі? — спытала Алена Канстанцінаўна.
— Вядома. Тры месяцы. Нават зарабіць сёе-тое паспелі…
— А няўжо на беразе нельга зарабляць грошы? — быццам жартам, упікнула Алена Канстанцінаўна.
— Можна. Чаму ж не? Некаторыя цывільныя так і робяць. Але ж паспрабуйце некалькі дзён абысціся без солі! Вось так і для мяне: глядзець на мора здалёку яшчэ горш, чым есці без солі…
Гаварыў Ігнат не спяшаючыся, як пераконваў яе, і ад гэтай нехлапчукоўскай разважлівасці ў Алены Канстанцінаўны зашчымела ў грудзях. Ігнат ужо не здаваўся такім добрым і такім далікатным, як на канцэрце.
— Нядаўна атрымаў вестачку ад сябра,— не заўважыўшы, што Алена Канстанцінаўна замкнулася ў сабе, працягваў Ігнат.— Разам паступалі ў вучылішча. Не пашанцавала трохі хлопцу — аднаго бала па конкурсе недабраў. Але ж нічога: уладкаваўся матросам на судна, схадзіў аж на Курылы, цяпер вяртаецца ў Мурманск. Будзе зноў паступаць. Толькі вось засеў ягоны «Хуткі» ў ільдах. Каля пасёлка, дзе я нарадзіўся. А Максім пра гэта нават і не здагадваецца…
— Як называецца судна? — схамянуўшыся, разгублена спытала Алена Канстанцінаўна.
Пэўна, голас выдаў яе непрыхаваную цікаўнасць, бо Ігнат сумеўся.
— Выратавальнік «Хуткі»,— няўпэўнена паўтарыў ён.
Перад вачамі быццам усплылі словы тэлеграмы: «Иду скорым Ахрем». Тады Алоена Канстанцінаўна з яскравасцю асуджанаЙ усё зразумела. Ёй па-дзявочаму стала страшна перад тым, што яе чакае.
«Божа, навошта я яму напісала?» — моўчкі прастагнала яна.
— Вам дрэнна? — як усплёск хвалі, даляцеў да яе ўстрывожаны голас Ігната.
— Зараз пройдзе,— саромеючыся сваёй бездапаможнасці, адказала Алена Канстанцінаўна.— Мабыць, трохі перахвалявалася…
Раздзел сёмы
Трэшчына аказалася не дужа шырокая. Можа, удзень яна выглядала б і зусім празаічна, але цяпер, ноччу, калі толькі ўдалечыні мроіліся агеньчыкі, здавалася загадкавай і небяспечнай пачварай. Трэба было шукаць зручны абход,
— Рушым, сонечны зайчык? — спытаў Ахрэм.