Примечания
1
Эндрю Лэтэм (Andrew Latham) – профессор политологии в Macalester College в Сент-Пол, Миннесота. Andrew Latham. Theorizing Medieval Geopolitics: War and World Order in the Age of the Crusades (Routledge Research in Medieval Studies). 2012.
2
Dirk Hoeges: Niccolò Machiavelli. Die Macht und der Schein. München, 2000. S. 132; Roger Chauviré: Jean Bodin. Auteur de la “République”. Champion, Paris, 1914; Frithiof Brandt: Thomas Hobbes’ Mechanical Conception of Nature. Levin & Munksgaard, Kopenhagen, 1928.
3
Hendrik Spruyt: Global Horizons: An Introduction to International Relations (University of Toronto Press, 2009).
4
John Watts: The Making of Polities: Europe, 1300–1500. Cambridge University Press; 1. Edition (7. Mai 2009)
5
Quentin Skinner. The Foundations of Modern Political Thought. – The Renaissance, Cambridge University Press, 1978. – Vol. I.
6
Elizabeth Shakman Hurd. The Politics of Secularism in International Relations. – Princeton University Press, 2008; Beyond Religious Freedom: The New Global Politics of Religion. – Princeton University Press, 2015.
7
Оливье Руа. Генеалогия исламизма (1995).
8
David Cook. Understanding Jihad. – Berkeley: University of California Press, 2005.
9
Hillenbrand, Carole. The Crusades: Islamic Perspectives. Edinburgh University Press, 1999
1
Hillenbrand, Carole.,The Crusades: Islamic Perspectives, Edinburgh University Press, 1999.
1
Hugh Kennedy. The Early Abbasid Caliphate: A Political History. Taylor & Francis Ltd; Reissue Edition (27. Juli 2015)
2
Бармакиды (араб. برامكة郸, перс. برمکیان郸) – род, из которого произошли первые иранские министры Халифата.
3
Мухаммед Фазлхашеми. Перемены, преемственность и политическое колебание Аль-Газали. – С. 1034.
4
Ibidem. – С. 1035.
5
Bartold &Sourdel. Аl-Baramika. – С. 1035.
6
Bagley. Counsel for Kings IX.
7
Ibidem. – IX.
8
Peter B. Golden. The Karakhanids and Early Islam, i The Cambridge History of Early Inner Asia. – Cambridge, 1990. – Р. 346.
9
Peter B. Golden. The Karakhanids and Early Islam, i The Cambridge History of Early Inner Asia. – Cambridge, 1990. – Р. 346.
10
Se exempelvis Nizâm al-Mulk, Siyåsat Nåma och al-Ghazâlî, Nasîhat alMulûk.
11
Nordberg, Asiens historia. – Р. 98.
12
Ibidem. – Р. 114.
13
Holmberg. – Р. 323.
14
Specula principum – жанр поучительной литературы для государей, в которой, как правило, давался пример благоразумного правителя и образец справедливого правления, описывались обязанности государей.
15
Peter B. Golden. The Karâkhaiiids and Early Islam. – Р. 344.
16
Ibidem.
17
Ibidem. – Р. 347.
18
W. Bartold. Turkestan Down to the Mongol Invasion // E.J.W. Gibb. Memorial Series, New Series. – London, 1928. – No. V. – Р. 255.
19
Peter B. Golden. The Karakhanids and Early Islam. – Р. 354.
20
Ibidem.
21
Ibidem. – Р. 366.
22
W. Bartold. Turkestan Down to the Mongol Invasion // E.J.W. Gibb. Memorial Series, New Series. – London, 1928. – No. V. – Р. 366.
23
Ibidem.
24
E. Bosworth. The Pol itical and Dynastic // History of the Iranian World (A.D. 1000–1217) // The Cambridge History of Iran. – Cambridge, 1968. – Vol. 5. – II.
25
E. Bosworth. The Pol itical and Dynastic // History of the Iranian World (A.D. 1000–1217) // The Cambridge History of Iran. – Cambridge, 1968. – Vol. 5. – II.. – Р. 22.
26
Peter B. Golden. The Karakhanids and Early Islam. – Р. 366.
27
Bosworth. The Politic al and Dynastic // History of the Iranian World (A.D. 1000–1217). – Р. 195–196.
28
Al-Ghazâlî. Nasîhat al-Mulûk. – Р. 82.
29
Ibidem.
30
Lambton. The Administration of Sanjar's Empire. – Р. 372.
31
Al-Ghazâlî. Ihyâc Ulûm al-Dîn. – Vol. 2, persisk övers. – Muc ayyid al-Dîn Muhammad Khwârazmî, ed. Hussein Khadîw Jam, 2:a uppl. – Teheran, 1987. – Р. 138.
32
Al-Ghazâlî. Kîmîyâ-yi Sacâdat. – Vol. I. – Р. 329.
33
Ibidem. – Р. 540.
34
Ibn al-Athîr. Al-Kâmil fi al-Târîkh. – Vol. 17. – Р. 282.
35
Al-Ghazâlî. Ihyâ>cUlûm al-Dîn. – Vol. 2. – Р. 294.
36
Al-Ghazâlî. Kîmîyâ-yi Sacâdat. – I. – Р. 379.
37
Ал-Газали написал эту книгу в ответ одному из своих нетерпеливых учеников, который хотел знать, какие знания предназначены для загробной жизни и конца света. Он обращается к ученику как к своему ребенку. Se vidare den persiske över sättarens inledning till Ayyuha al-Walad. Al-Ghazâlî. A yyuha al-Walad persisk översättning Bâqer Ghubarî. – Teheran, 1985. – Р. 32–33.
38
Ibidem. – Р. 63. Egen översättning.
1
Hugh Kennedy. The Mediterranean frontier: Christianity face to face with Islam, 600–1050.
2
Collected in Firestone, Jihad. – Р. 69–73.
3
Ibidem. – Р. 84–91.
4
Об этих различных взглядах см.:Ibidem. – Особенно Р. 67–91.
5
Полный отчет см.: В Donner. Early Islamic Conquests.
6
О географии границы см.: Honigmann. Die Ostgrenze; also Haldon and Kennedy // Arab–Byzantine Frontier.
7
Bonner. Aristocratic Violence.
8
El Cheikh. Byzantium. – Р. 39–54.
9
Creswell. Early Muslim Architecture. – 1. – Р. 154–65; El Cheikh. Byzantium. – Р. 54–60.
10
На границе с мусульманами на Пиренейском полуострове см.: Manzano Moreno. La frontera.
11
Sanchez-Albornoz. Despoblacion y Repoblacion.
12
El-Hajji. Andalucian Diplomatic Relations.
13
Для этого движения см.: Dagron. Minorites ethniques et religieuses. – Р. 177–216.
14
Ibidem. – Р. 188.
15
Dagron. Minorites ethniques et religieuses. – Р. 205–216.
16
Miskawayh. Eclipse. – Vol. 1. – Р. 234–242.
17
Ibidem. – Р. 326–328.
18
Короли Тайфы были правителями небольших королевств, иногда не больше одного города, на которые был разделен Аль-Андалус после распада халифата Кордовы в начале XI века. После 1086 г. тайфы утратили независимость и вошли в состав Империи Альморавидов.
19
De Palol and Hirmer. Early Medieval Art. – Р. 48–54; Bishko. Salvus of Al-belda. – Р. 559–568.
20
Eickhoff. Seekrieg und Seepolitik. – Р. 279–280, 315–318, 358–359.
21
McCormick. Origins.
22
Ibidem. – Р. 171.
23
Vita Sancti Willibaldi.
24
Rodulfus Glaber. History of his Own Time // Wilkinson, Jerusalem Pilgrims. – Р. 272–273 or for Latin original, see P. 142, 272–273.
25
Kennedy. Byzantine – Arab Diplomacy.
26
Miskawayh. Eclipse. – Vol. 1. – Р. 56–60.
27
Itinerarium Bernardi Monachi Franci.
28
McCormick. Origins. – Р. 715–726.
29
Ibidem. – Р. 708–716.
30
Ibidem. – P. 716–719.
31
Itinerarium Bernardi Monachi Franci, 309 or trans. – Wilkinson. – Р. 261– 262.
32
Goitein. Mediterranean Society. – Vol. 1. – Р. 42–46.
33
Nasir-i Khusraw. Book of Travels. – Р. 17.
1
Andrew Latham. Medieval geopolitics: the origins of jihad and Islamic conquests. 2020.
1
Andrew Latham. Medieval Geopolitics: The Crusades to the Holy Land. 2020
2
Jonathan Riley-Smith. The Crusades: A Short History. – London and New Haven: Athlone/ Yale University Press, 1987.
3
Andrew Latham. Richard the Lionheart and the Third Crusade. 2020
4
Carl Erdmann. Die Enstehung des Kreuzzugsgedanken // Forschungen zur Kirchen und Geistesgeschichte. – Studgard, 1935.
5
Frederick Russell. The Just War in the Middle Ages. – Cambridge: Cambridge University Press, 1975. (Awarded the Herbert Baxter Adams Prize of the American Historical Association, 1976.)
6
Markus Graham Bull. Thinking Medieval: An Introduction to the Study of the Middle Ages. 2005.
7
Michel Willey. Le droit et les droits de l’homme. Paris: PUF, 1983.
8
Henricus de Segusio. Lectura in Decretales Gregorii IX, Strasburg, 1512; Paris, 1512.
1
Наумкин В. Фехтование цивилизаций [Электронный ресурс] / В. Наумкин // Россия в глобальной политике. – 2007. – № 5. – 13 с. – Режим доступа: https://globalaffairs.ru/articles/fehtovanie-czivilizaczij/ (дата доступа: 15.10.2019).
2
Последователи Аристотеля и приверженцы мусульманского ортодоксального богословия.
3
Халиль Иналжык, Фуад Копрюлю, Тасин Джемиль.
4
Sadi Irmak. Islâm tarihi (History of Islam). – Istanbul, 1965. – Vol. II. – Р. 188–190; Mehmet Zeki Pakalïn. Osmanlï tarih deyimleri ve terimleri sözlügü (Dictionary of Expressions and Terms in Ottoman History). – Istanbul, 1949. – Vol. I. – Р. 297–303 (djizia), Р. 622–624 (fey), Р. 734–737 (haraç); Corci Zeydan. Islâm medeniyeti tarihi (History of Islamic Civilization). – Istanbul: Zeki Megamiz, 1971. – Vol. I. – trans. Р. 305–328.
5
Hacï Ebu Yusuf. Kitabü’l Haraç (The Book of Harach), trans. – Istanbul: Ali Özek, 1970. – Р. 55–61. For djihad (gaza), see Viorel Panait. Din istoria dreptului islamic al popoarelor: doctrina «djihad» —ului (From the History of the Peoples’ Islamic Law: the Doctrine of theJihad), in Anuarul Institutului de istorie ºi arheologie «A.D. Xenopol». – Iaºi, tom. XXII/2 (1985). – Р. 707–718, and tom. XXIII/1 (1986). – Р. 409–418.
6
Hacï Ebu Yusuf. Оp. cit. – Р. 56.
7
Там же. – Р. 108–109.
8
Там же. – Р. 121.
9
Qur’an, chapter IX, paragraph 29.
10
Однако на практике эти теоретические принципы полностью не соблюдались. Известно много случаев, когда джизия взималась даже после того, как христиане, под влиянием арабским завоевателям-мусульманам, обратились в ислам. Более того, часто совершались противоправные действия, как рассказал ат-Табари (ум. 923). По его словам, новый губернатор Трансоксианы Наср б. Сайяр (738–748) пытался получить джизию («харач») с 30 000 мусульман, 80 000 немусульман, которые были незаконно освобождены от уплаты этого налога. (Barthold W. Turkestan Down to the Mongol Invasion. – London: Oxford University Press, 1928. – Р. 188–192).
11
Имя Зу'л Карнайн («имеющий два рога») относится либо к Александру Великому, либо к Дарию Персидскому (Sevket Beysanoglu, Eshab-i Kehf’in yeri (The Eshab-i Kehf Site), I. Uluslararasï Türk Folklor Kongresi Bildirileri. – Ankara, 1976. – Vol. IV. – Р. 41–48).
12
M. Khadduri, The Islamic Law of Nations: Shaybani’s Siyar. – Baltimore, 1966. – Р. 154.
13
Modus vivendi ( образ жизни, способ существования) – дипломатический термин, применяемый для обозначения временных или предварительных соглашений, которые впоследствии предполагается заменить другими, более постоянного характера или более подробными.
14
В основе этого статуса «зимми» лежал часто упоминаемый договор, который Пророк Мухаммед заключил в 632 году с маленьким христианским государством Наджиран; договор гарантировал христианам владение собственными активами и свободное исповедание их религиозного культа в обмен на регулярную уплату налога (Dominique Sourdel, Janine Sourdel-Thomine. Civilizaþia Islamului clasic (The Civilization of Classical Islam). – Bucharest: Editura Meridiane, 1975. – Vol. I. – P. 55, 270; Vol. III. – P. 96–97.
15
Halil Inalçïk. Dar al-Ahd // The Encyclopaedia of Islam. – New Edition. – Vol. II; Leiden, E.J. Brill. – Р. 116. Собственно говоря, тот же принцип исключительности, гораздо более жесткий, чем исламский, двигал христианским духом того времени; в соответствии с ним, армия Иисуса должна была сражаться за уничтожение мусульман, перемирие с ними было возможно, но мир был оскорблением для Церкви, бороться с мусульманами было честью и обязанностью. (Benda Kálmán. Hristiyan Birligi ve XV. asïrda Osmanlï Imparatorlugu–Macaristan münasebetleri (Christian Unity and the Ottoman-Hungarian Relations in the XVth Century), translated in Istanbul Üniv. Edebiyat Fak. Tarih Dergisi’, No 28–29 (1974–1975). – Istanbul, 1975. – Р. 86–87).
16
Имя Ahd-nâme или ahid состоит из арабского слова ahd (залог) и персидского слова nâme (буква). Другими словами, в исламском толковании слово «аxд-наме» имело одностороннее значение. Учитывая исламскую концепцию исключения любого равенства с немусульманами, акты, которые по своему содержанию являются настоящими двусторонними договорами, имели ту же форму ( Mihai Maxim, Cu privire la statutul de ’ahd al þãrilor române faþã de Poartã. Consideraþii pe marginea unor izvoare otomane (On the ‘ahd’ Status of the Romanian Countries in their Relations with the Porte. Considerations on Some Ottoman Sources) // Revista de istorie. – 1986. – No 6. – Р. 523–533). Однако мы не должны абсолютизировать характер «аxд-наме» как акта, изданного суверенной властью (центральным), потому что такое же значение упоминается в письменных клятвах лояльности и подчинения провинциальных губернаторов в Тимуридах. Перед смертью Тамерлан назвал своего внука Пир-Мухаммеда наследником престола Империи в 1405 году. (Tacü’s – Selmâni, Tarihnâme (History Book), ed. Ismail Aka. – Ankara: Türk Tarih Kurumu Basïmevi, 1988. – Р. 26– 27.)
17
Cf. Ion Matei. Quelques problèmes concernant le régime de la domination ottomane dans les Pays Roumains (concernant particulièrement la Valachie) // Revue des Études Sud-Est Européennes. – 1972. – No. 1. – Р. 69–70; Dominique Sourdel, Janine Sourdel-Thomine, op. cit. – Vol. I. – Р. 270–271; Bahaeddin Yediyïldïz. Islâm hukukunda zimmilerin yeri (The Place of zimmi-s in Islamic Law) // Türk Kültürü. – Ankara, 1987. – No 290. – Р. 335–339; Mihnea Berindei, Gilles Veinstein. L’Empire Ottoman et les Pays Roumains. 1544–1545. – Paris, 1987. – Р. 52–53.
18
M. Fuad Köprülü. Osmanlï Imparatorlugunun Kuruluºu (The Making-up of the Ottoman Empire). – 2nd ed, Türk Tarih Kurumu Basïmevi. – Ankara, 1972; Sadri Maksudi Arsal. Türk tarihi ve hukuk (Turkish History and Law). – Istanbul, 1947. – Vol. I; Ismail Hakkï Uzunçarºïlï. Osmanlï devlet teºkilatïna medhal (An Introduction to the Ottoman State Organization). – 2nd ed. – Ankara: Türk Tarih Kurumu Basïmevi, 1970.
20
Halil Inalçïk. The Place of the Ottoman – Turkish Empire in History // Cultura Turcica. – Ankara, 1964. – Vol. I. – No 1. – Р. 57–64. Significant is the fact that the mameluc historiographer Aynî (1360–1451) usually designates the Ottoman state as «the border country» of the Islamic world (Âdile Abidin, Aynïnïn, Ikdülcuman Fi Tarihi Ehlizzeman Adlï Tarihinde Osmanlïlara Ait Verilen Malûmatïn Tetkiki (The Critique of the Information about the Ottomans Included in the Chronicle of Aynî…) // Tarih Semineri Dergisi. – Istanbul, 1938. – Vol. II. – Р. 186–215.
21
Fuad Köprülü. – Op. cit. – P. 13.
22
Halil Inalçïk. The Ottoman Empire. The Classical Age 1300–1600. – London, 1973. – Р. 7.
23
Idem, L’Empire Ottoman, in Actes du premier Congrès International des Études Balkaniques et Sud-Est Européennes. – Sofia, 1969. – Vol. III. – Р. 88.
24
Namatov: The Cult of Heafen – Tengri 2014.
25
P. Wittek. The Rise of Ottoman Empire. – London, 1938. – Р. 54; Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, XIII. – Istanbul, 1973. – No. 73. – Р. X.
1
René Grousset. L’épopée des Croisades. – Paris (1936)
1
Сен-Жан-д’Aкр, город Птолемаиды в античности и в средние века название христианского города Акры (Израиль) в Святой Земле. Захват Сен-Жан-д’Aкр в 1291 году по мамлюков привело к концу Иерусалимского королевства и закончил в период средневековых крестовых походов.
1
Фильштинский И.М. Арабы и Халифат / под ред. М. Кузьмина. – М.: Ломоносовъ, 2022. – 240 с. – (История. География. Этнография).
1
Фильштинский И.М. Арабы и Халифат / под ред. М. Кузьмина. – М.: Ломоносовъ, 2022. – 240 с. – (История. География. Этнография).
1
Bernard Lewis. Islam and the West . Oxford Press, 1993.